Geschiedenis en bijzonderheden

Kanaal door de duinen

8 maart 1865, voor Velsen een historisch moment. Op die dag werd met het nodige ceremonieel de eerste spade gestoken in de Breesaap, een reusachtig duingebied van wel 835 hectare, waarmee het startsein werd gegeven voor een gigantisch werk: het graven van een kanaal door Holland op zijn smalst, dwars door de duinen. Honderden polderwerkers werden van heinde en verre aangetrokken om het zware werk te doen. Zij bivakkeerden onder primitieve omstandigheden in een speciaal voor hen ingericht dorpje, De Heide (thans Velseroord). Op 1 november 1876 werd in aanwezigheid van koning Willem III het Noordzeekanaal, dat met private middelen was gefinancierd, geopend. Het kanaal had toen nog maar een bodembreedte van 27 meter en een diepte van 7 meter. Tegenwoordig is het 21 kilometer lange kanaal 270 meter breed en 15,5 meter diep.

Fantasie

Grote afwezige op 1 november 1876 was de journalist S. Vissering. Hij had in 1848 een fantasiestukje geschreven onder de titel ‘Een uitstapje naar IJ-Muiden’, een door hem zelfverzonnen naam. In zijn artikeltje beschreef hij hoe hij op een warme dag het plan had opgevat met een paar vrienden een uitstapje te maken naar de kust. Na een heerlijke boottocht over het kanaal, nog maar net in gebruik genomen, bereikten zij IJ-Muiden. Daar genoten zij een exquise maaltijd in een sfeervol badhotel, namen zij een verkwikkend zeebad en bewonderden daarna de havenstad met haar machtige havenwerken. Visserings fantasie is ten dele uitgekomen. Het kanaal is er gekomen, de naam IJmuiden is overgenomen, maar de badhotels zijn een utopie gebleven. Na de opening van het kanaal zijn weliswaar verschillende plannen gemaakt om van IJmuiden een badplaats te maken, maar het is bij plannen gebleven.

Veilige ligplaats

Twee jaar na de ingebruikneming van het kanaal bezocht de Haarlemse schrijver J. Craandijk de haven. Hij noteerde toen: IJmuiden begint zich op en tegen de duinen te ontwikkelen. Veel zaaks is het nog niet. Veel zaak zal ’t ook nooit worden. Verkeerd gezien. Het duurde niet lang of vissers ontdekten dat de nieuwe havenmond met zijn beide pieren een veilige ligplaats bood. Binnen de kortste keren ontstond er een levendige vishandel, die steeds meer vissersboten en handelaren trok, waardoor het scheepvaartverkeer belemmerd werd. In 1896 kreeg IJmuiden daarom een eigen vissershaven. Twee jaar later werd de Rijksvisafslag geopend. Ondertussen was in 1833 ten behoeve van de visserij voorbij Santpoort-Noord, een aftakking gemaakt van de in 1867 aangelegde spoorlijn Haarlem-Uitgeest. In 1983 werd dit zogeheten ‘vislijntje’ opgeheven.

Duikbotenoorlog

In 1914 telde de IJmuidense vissersvloot 155 trawlers, een derde van de totale Nederlandse vissersvloot. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ging een groot deel van de vloot verloren als gevolg van de onbeperkte duikbotenoorlog die de Duitsers hadden afgekondigd. Ook de Tweede Wereldoorlog bracht enorme schade toe aan IJmuiden. Niet alleen werd het merendeel van de trawlers door de Duitsers gevorderd, maar ook werden grote delen van IJmuiden en Wijk aan Zee gesloopt om ruimte maken voor de bunkers van de Atlantik Wall die een invasie van de geallieerden moest tegenhouden. Na de bevrijding slaagde de visserij er niet in zich te herstellen. Grote problemen leverde dit echter niet op, omdat er inmiddels voldoende alternatieve vormen van werkgelegenheid voorhanden waren.

Hoogovens

Al in het jaar van de opening van het kanaal, die het dorp Velsen letterlijk in tweeën had gedeeld (Velsen-Zuid en Wijkeroog, later Velsen-Noord genoemd), vestigde de Beverwijker J. Swart langs de oever een kunststeenfabriek. In 1896 verplaatste Pieter Smidt van Gelder uit Wormerveer zijn papierfabriek naar het kanaal. Op 22 januari 1924 werd de eerste oven van de Koninklijke Nederlandsche Hoogovens aangestoken. In de jaren daarna groeide Hoogovens uit tot een wereldconcern dat aan tienduizenden arbeiders werk gaf. In de jaren tachtig echter leek Hoogovens de mondiale concurrentiestrijd met andere staalfabrieken te gaan verliezen. In 1999 fuseerde Hoogovens daarom met het Britse staalbedrijf British Steel om als Corus verder door te gaan. In 2007 werd het bedrijf overgenomen door het Indiase Tata Steel. Tegenwoordig telt de gemeente Velsen ruim 67.000 inwoners.¹

¹►http://noord-hollandsarchief.nl/partners/velsen/geschiedenis-velsen